Ik wil niet hoeven kiezen wie ik wel behandel en wie niet

Een heel team van artsen en verpleegkundigen staat klaar op de SEH om deze patiënte op te vangen. Zo snel als we kunnen, starten we met onderzoeken en behandelen. Ze blijkt een bloedvergiftiging met een bacterie te hebben. Na snelle toediening van extra vocht en antibiotica, nemen de collega’s van de intensive care haar mee naar hun afdeling.

Een situatie zoals hierboven beschreven, maken we natuurlijk vaak mee op de SEH van het Groene Hart Ziekenhuis. En hoe gek het misschien ook klinkt, het maakt mijn werk als internist heel waardevol. Mijn hart maakt een vreugdesprong als we iemands leven kunnen redden of draaglijk(er) kunnen maken. Daarvoor ben ik tenslotte arts geworden!

Tussen het moment dat een patiënt binnen wordt gebracht en het moment dat hij of zij onze afdeling verlaat, zit vaak een scala aan zichtbare handelingen. Sommige behandelkeuzes zijn gebaseerd op ethische afwegingen. Grote en kleine. We vragen ons bij iedere (be)handeling bijvoorbeeld af of deze medisch zinvol en ethisch verantwoord is. Van patiënten willen we tegelijkertijd weten wat zij zélf de moeite waard vinden en wat ze ervoor over hebben. Maar wat als een patiënt niet meer aanspreekbaar is of als familie verder wil gaan dan ik als arts en wij als team medisch verantwoord vinden?

Medische ethiek houdt op hoofdlijnen in dat je nadenkt over wat goed medisch handelen is. Hier hoort een aantal kernwaarden bij: respect hebben voor de opvattingen van een patiënt, geen dingen doen die schadelijk zijn, patiënten dezelfde kans op (gelijke) behandeling geven en doen wat nodig is om iemands gezondheid te verbeteren of iemands kwaliteit van leven te vergroten. Tijdens de eed die we als arts afleggen, beloven we deze waarden na te leven. Daarom leren we als medici vanaf het begin van onze opleiding na te denken over ethische vragen en over hoe we hier in de praktijk handen en voeten aan te geven. Het is iets wat onderdeel wordt van jezelf en van je dagelijks werk, maar ook iets wat je met je collega’s bespreekt en vervolgens toepast.

Maar dan. De coronapandemie leidt tot nieuwe ethische dilemma’s. Wat als er straks niet genoeg IC-bedden zijn? Help je als arts eerst mensen die de meeste kans hebben op overleving, of juist degenen die er medisch gezien het slechtst voor staan? En mag leeftijd een rol spelen bij selectie? Het zijn reële vragen, waar een antwoord op gevonden moest worden. Afgelopen juni heeft een speciaal aangestelde triagecommissie een landelijk draaiboek opgesteld waarin allereerst is beschreven hoe artsen in fase zwart op basis van medische gronden moeten beslissen wie er wel en wie er niet behandeld kan worden. En daarnaast hoe artsen in gelijkwaardige situaties op basis van niet-medische gronden keuzes moeten maken. Ik heb heel goede hoop dat het zover niet komt, maar je moet er wel op voorbereid zijn. Daarom hebben onze meest ervaren artsen speciale trainingen gevolgd om indien nodig deze criteria toe te passen.

Ja, ik geef het toe. Nog nooit heb ik zo veel werk gestoken in iets waarvan ik hoop dat we het nooit hoeven gebruiken. Het voelt bizar. Maar het brengt wel iets aan het licht. Namelijk hoe cruciaal acute zorg is. Hoe de kwaliteit van de zorg onder druk komt te staan als medici meer patiënten moeten behandelen dan de norm voorschrijft. Hoe belangrijk het is dat spoedeisende hulpposten niet worden gesloten en dat spoedzorg voor iedereen snel toegankelijk is en blijft. Ik hoop dat zowel de samenleving als politiek Den Haag dit nu wél inziet.

Op dit moment is er sprake van een dalende trend in de besmettingscijfers. Maar we zien ook de dreiging van bijvoorbeeld de Britse, Braziliaanse en Afrikaanse variant opkomen. Varianten die besmettelijker zijn. We zien forse schommelingen in het aantal patiënten en vrezen dat de patiëntenstroom groeit als de Britse variant de overhand neemt. Momenteel zijn er in onze regio verschillende corona-uitbraken. Als gevolg daarvan hebben we meer zieke mensen opgenomen dan het landelijk gemiddelde laat zien. En nee, dit zijn niet alleen ouderen en zwaarlijvigen, zoals een aantal influencers en leden van sommige politieke partijen ten onrechte beweren. Het zijn óók jonge mensen met een gezond lichaamsgewicht. Mensen die tot nu toe geen gezondheidsklachten hadden.

Begin 2021 maak ik mij net zo veel zorgen als eind 2020. Zo niet meer. Als iedereen de richtlijnen volgt, zijn extra maatregelen niet nodig. Maar waar ik tijdens de eerste golf nog alleen over de snelweg naar mijn werk reed, sta ik nu in de file. En dat terwijl we nu in een strengere lockdown zitten. Laten we samen voorkomen dat zich straks voor de SEH ook zo’n file vormt. Want ik wil niet hoeven kiezen wie ik wel behandel en wie niet.